แหล่งมรดกโลก เอเชียตะวันออก ญี่ปุ่น 2011 หมู่เกาะโองาซาวาระ (Ogasawara Islands)

2011 หมู่เกาะโองาซาวาระ (Ogasawara Islands)

หมู่เกาะโองาซาวาระ: มรดกโลกทางธรรมชาติอันโดดเด่นของกระบวนการวิวัฒนาการบนเกาะในมหาสมุทร

หมู่เกาะโองาซาวาระ (Ogasawara Islands) เป็นหมู่เกาะอันห่างไกลที่ตั้งอยู่ในมหาสมุทรแปซิฟิกตะวันตกเฉียงเหนือ ห่างจากแผ่นดินใหญ่ของประเทศญี่ปุ่นไปทางทิศใต้ประมาณ 1,000 กิโลเมตร ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติโดยองค์การยูเนสโก (UNESCO) เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน ค.ศ. 2011 (พ.ศ. 2554) ในระหว่างการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญครั้งที่ 35 การขึ้นทะเบียนนี้เป็นการรับรองคุณค่าสากลอันโดดเด่นของหมู่เกาะแห่งนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านกระบวนการวิวัฒนาการทางนิเวศวิทยาที่กำลังดำเนินไปในระบบนิเวศเกาะในมหาสมุทร

พื้นที่มรดกโลกนี้ประกอบด้วยเกาะกว่า 30 เกาะ ซึ่งจัดกลุ่มหลักเป็นสามกลุ่ม ได้แก่ กลุ่มมูโคจิมะ (Mukojima), กลุ่มชิชิจิมะ (Chichijima) และกลุ่มฮาฮาจิมะ (Hahajima) รวมถึงเกาะคิตะ-อิโวโตะ (Kita-iwoto) และเกาะมินามิ-อิโวโตะ (Minami-iwoto) ในกลุ่มคาซัน (Kazan) และเกาะนิชิโนชิมะ (Nishinoshima) พื้นที่รวมของแหล่งมรดกโลกนี้ครอบคลุม 7,939 เฮกตาร์ หมู่เกาะโองาซาวาระเป็นแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติลำดับที่สี่ของญี่ปุ่น ต่อจากยาคุชิมะ (Yakushima) และชิราคามิ-ซันจิ (Shirakami-Sanchi) ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนในปี ค.ศ. 1993 (พ.ศ. 2536) และชิเรโตโกะ (Shiretoko) ในปี ค.ศ. 2005 (พ.ศ. 2548) ตอกย้ำถึงความสำคัญของญี่ปุ่นในการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพในภูมิภาคแปซิฟิกตะวันตกเฉียงเหนือ

การอธิบายคุณค่าสากลอันโดดเด่น (Outstanding Universal Value Explanation)

หมู่เกาะโองาซาวาระได้รับการพิจารณาว่ามีคุณค่าสากลอันโดดเด่น (Outstanding Universal Value – OUV) ภายใต้เกณฑ์ (ix) ซึ่งแสดงให้เห็นถึงตัวอย่างอันเป็นเลิศของกระบวนการทางนิเวศวิทยาและวิวัฒนาการที่สำคัญในการพัฒนาของระบบนิเวศบนเกาะในมหาสมุทร คุณค่านี้มีพื้นฐานมาจากลักษณะเฉพาะดังต่อไปนี้:

• กระบวนการวิวัฒนาการต่อเนื่อง: ระบบนิเวศของเกาะเหล่านี้เป็นห้องทดลองธรรมชาติที่สำคัญ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการปรับตัวทางวิวัฒนาการ (adaptive radiation) ของสิ่งมีชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มหอยทากบก (land snail fauna) และพืชเฉพาะถิ่น (endemic plant species) ที่ได้พัฒนาจากบรรพบุรุษร่วมกันเพื่อปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมที่หลากหลายบนเกาะ นอกจากนี้ยังพบวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตจากทะเลสู่บก

• ระดับการเป็นพืชและสัตว์เฉพาะถิ่นสูง: หมู่เกาะนี้มีอัตราการเป็นพืชและสัตว์เฉพาะถิ่น (endemism) ที่โดดเด่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพืชมีท่อลำเลียง (vascular plants) ซึ่งมีพืชพื้นเมืองกว่า 440 ชนิด และมีอัตราการเป็นพืชเฉพาะถิ่นสูงถึงร้อยละ 70 ในกลุ่มพืชเนื้อไม้ สำหรับหอยทากบก มีการบันทึกไว้มากกว่า 100 ชนิด โดยกว่าร้อยละ 90 เป็นชนิดเฉพาะถิ่น

• ความหลากหลายทางชีวภาพที่สำคัญ: หมู่เกาะโองาซาวาระเป็นแหล่งอาศัยของพืชและสัตว์หลากหลายชนิด รวมถึงค้างคาวบอนิน (Bonin Flying Fox) ซึ่งเป็นสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง และนกใกล้สูญพันธุ์อีก 195 ชนิด นอกจากนี้ ในบริเวณน้ำโดยรอบยังอุดมไปด้วยสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลนานาชนิด เช่น ปลา วาฬ และปะการัง ซึ่งทั้งหมดนี้สะท้อนถึงระบบนิเวศที่สมบูรณ์และมีความสำคัญระดับโลก

บริบททางประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรม (Historical and Architectural Context)

หมู่เกาะโองาซาวาระเป็นแหล่งมรดกโลกที่ได้รับการขึ้นทะเบียนโดยเน้นคุณค่าทางธรรมชาติ มิใช่คุณค่าทางสถาปัตยกรรม ดังนั้น ข้อมูลด้านสถาปัตยกรรมหรือโบราณวัตถุที่สร้างโดยมนุษย์จึงไม่มีการกล่าวถึงในบริบทของคุณค่าสากลอันโดดเด่นของแหล่งนี้ อย่างไรก็ตาม บริบททางประวัติศาสตร์ที่สำคัญเกี่ยวข้องกับการค้นพบ การตั้งถิ่นฐาน และที่สำคัญที่สุดคือประวัติศาสตร์ทางธรรมชาติของหมู่เกาะนี้

ไม่มีตำนานพื้นบ้าน (legends) ใดที่ถูกนำเสนอในรายงานการวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการกำเนิดหรือการตั้งถิ่นฐานยุคแรกเริ่มของหมู่เกาะที่สามารถแยกแยะออกจากข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ที่ได้รับการบันทึกไว้ได้ หมู่เกาะนี้เป็นผลผลิตของกระบวนการทางธรณีวิทยาอันยาวนานและการแยกตัวออกจากแผ่นดินใหญ่ ทำให้เกิดสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตเฉพาะถิ่นอย่างโดดเด่น

ประวัติศาสตร์ของการเสนอชื่อเพื่อขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเริ่มขึ้นในปี ค.ศ. 2003 (พ.ศ. 2546) เมื่อหมู่เกาะโองาซาวาระถูกคัดเลือกเป็นผู้สมัครสำหรับแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ จากนั้นได้มีการยื่นรายชื่อเบื้องต้น (tentative list) ในปี ค.ศ. 2007 (พ.ศ. 2550) และยื่นเอกสารการเสนอชื่ออย่างเป็นทางการพร้อมแผนการจัดการในปี ค.ศ. 2010 (พ.ศ. 2553) องค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (International Union for Conservation of Nature – IUCN) ซึ่งเป็นองค์กรที่ปรึกษาของยูเนสโก ได้ทำการสำรวจในพื้นที่และแนะนำให้ขึ้นทะเบียนในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2011 (พ.ศ. 2554) ซึ่งเป็นการยืนยันถึงคุณค่าระดับโลกของการวิวัฒนาการทางชีวภาพของหมู่เกาะ

บริบทของการอนุรักษ์ธรรมชาติในญี่ปุ่นสำหรับหมู่เกาะโองาซาวาระนั้นแข็งแกร่ง เนื่องจากพื้นที่ส่วนใหญ่ได้รับการคุ้มครองภายใต้การกำหนดระดับชาติหลายประการ เช่น อุทยานแห่งชาติโองาซาวาระ (Ogasawara National Park), พื้นที่ป่าสงวน (Wilderness Area), พื้นที่คุ้มครองสัตว์ป่าแห่งชาติ (National Wildlife Protection Area), เขตสงวนระบบนิเวศป่าไม้ (Forest Ecosystem Reserve) และอนุสรณ์สถานทางธรรมชาติ (Natural Monument) ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นกรอบการทำงานที่แข็งแกร่งสำหรับการอนุรักษ์

จุดเด่นที่สำคัญ (Key Highlights)

หมู่เกาะโองาซาวาระนำเสนอจุดเด่นที่สำคัญหลายประการที่ยืนยันถึงสถานะมรดกโลกทางธรรมชาติ:

• ศูนย์กลางวิวัฒนาการ: หมู่เกาะนี้เป็นหนึ่งในตัวอย่างที่ดีที่สุดของกระบวนการวิวัฒนาการแบบต่อเนื่อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการปรับตัวทางวิวัฒนาการ (adaptive radiation) ที่เกิดขึ้นในพืชและหอยทากบก ซึ่งมีความหลากหลายทางพันธุกรรมสูงมาก

• อัตราการเป็นพืชและสัตว์เฉพาะถิ่นสูง: ความโดดเด่นของหมู่เกาะอยู่ที่ระดับการเป็นพืชและสัตว์เฉพาะถิ่นที่สูงอย่างน่าทึ่ง โดยมีพืชมีท่อลำเลียงพื้นเมืองกว่า 440 ชนิด และหอยทากบกพื้นเมืองกว่า 100 ชนิด โดยส่วนใหญ่เป็นชนิดเฉพาะถิ่นที่ไม่พบที่อื่นในโลก

• ถิ่นที่อยู่ของสัตว์ใกล้สูญพันธุ์: เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยสำคัญของสัตว์ป่าที่มีความสำคัญระดับโลก รวมถึงค้างคาวบอนิน ซึ่งเป็นสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง และนกใกล้สูญพันธุ์อีก 195 ชนิด

• ระบบนิเวศทางทะเลที่หลากหลาย: น้ำโดยรอบหมู่เกาะอุดมไปด้วยสิ่งมีชีวิตทางทะเลที่หลากหลาย เช่น ปลา สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในทะเล (cetaceans) และปะการัง ซึ่งสร้างระบบนิเวศที่เชื่อมโยงกันอย่างสมบูรณ์ระหว่างบกและทะเล

• การกำเนิดทางธรณีวิทยาที่เป็นเอกลักษณ์: หมู่เกาะนี้มีกำเนิดจากการปะทุของภูเขาไฟใต้ทะเลในระยะเวลาหลายล้านปี ก่อให้เกิดภูมิประเทศที่หลากหลายและโดดเด่น

คู่มือและข้อบังคับสำหรับผู้เยี่ยมชม (Visitor Guide and Regulations)

เพื่อปกป้องสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติอันล้ำค่า หมู่เกาะโองาซาวาระได้กำหนดข้อบังคับสำหรับผู้เยี่ยมชมอย่างเคร่งครัด ซึ่งรวมถึง "หลักปฏิบัติโอสากาวาระคันทรี่โค้ด" (Ogasawara Country Code) และกฎระเบียบภาคสมัครใจต่างๆ ที่ควบคุมกิจกรรมทางทะเลและภูเขา ข้อปฏิบัติเหล่านี้ถูกนำมาใช้ตั้งแต่ก่อนการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก โดยมีความพยายามด้านการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ (ecotourism) เริ่มต้นในปี ค.ศ. 1988 (พ.ศ. 2531) ด้วยกิจกรรมการชมวาฬ (whale watching)

ข้อบังคับและแนวปฏิบัติหลักสำหรับผู้เยี่ยมชมมีดังนี้:

• การเข้าถึงพร้อมไกด์: สำหรับพื้นที่อ่อนไหวบางแห่ง เช่น เกาะมินามิจิมะ (Minamijima) และพื้นที่เซคิมอน (Sekimon) บนเกาะฮาฮาจิมะ (Hahajima) ผู้เยี่ยมชมจำเป็นต้องมีไกด์ที่ลงทะเบียนนำทาง

• การปกป้องสิ่งแวดล้อม: ผู้เยี่ยมชมจะต้องปฏิบัติตามกฎระเบียบทั้งหมด เดินในเส้นทางที่กำหนด และปฏิบัติตามคำแนะนำของไกด์ เพื่อรักษาสภาพธรรมชาติ

• มาตรการความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biosecurity Measures): มีการบังคับใช้มาตรการที่เข้มงวดเพื่อป้องกันการนำเข้าสิ่งมีชีวิตต่างถิ่น ซึ่งเป็นภัยคุกคามร้ายแรงต่อระบบนิเวศที่ละเอียดอ่อนของหมู่เกาะ

• กฎเฉพาะสำหรับกิจกรรม: มีแนวทางเฉพาะสำหรับกิจกรรมต่างๆ เช่น การชมวาฬ การว่ายน้ำกับโลมา การชมเต่าทะเลในทัวร์กลางคืน และการสังเกตค้างคาวบอนิน ซึ่งทั้งหมดนี้ออกแบบมาเพื่อลดการรบกวนสัตว์ป่าให้น้อยที่สุด

แผนการจัดการหมู่เกาะโองาซาวาระ (Ogasawara Islands Management Plan) และแผนปฏิบัติการอนุรักษ์ระบบนิเวศหมู่เกาะโองาซาวาระ (Ogasawara Islands Ecosystem Conservation Action Plan) ซึ่งครอบคลุมพื้นที่กว้างขวางเกินกว่าขอบเขตของแหล่งมรดกโลก ได้กำหนดกลยุทธ์สำหรับการอนุรักษ์และรวมถึงการควบคุม เช่น เส้นทางการเดินเรือของเรือ แผนงานเหล่านี้ได้รับการดำเนินการร่วมกันโดยกระทรวงสิ่งแวดล้อม, กรมป่าไม้, สำนักงานวัฒนธรรม, รัฐบาลมหานครโตเกียว และหมู่บ้านโองาซาวาระ โดยมีการมีส่วนร่วมอย่างแข็งขันของชุมชนท้องถิ่น

หมู่เกาะโองาซาวาระ เป็นแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติที่สำคัญยิ่ง ซึ่งเป็นพยานถึงกระบวนการวิวัฒนาการทางชีวภาพที่โดดเด่นและต่อเนื่องในระบบนิเวศเกาะในมหาสมุทร การมีอยู่ของพืชและสัตว์เฉพาะถิ่นในระดับสูง รวมถึงการปรับตัวทางวิวัฒนาการอันเป็นเอกลักษณ์ ทำให้หมู่เกาะแห่งนี้เป็นห้องทดลองธรรมชาติอันล้ำค่าสำหรับการศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพและการวิวัฒนาการ ความมุ่งมั่นในการอนุรักษ์ผ่านแผนการจัดการที่ครอบคลุมและข้อบังคับสำหรับผู้เยี่ยมชมที่เข้มงวด สะท้อนให้เห็นถึงความตระหนักในคุณค่าสากลอันโดดเด่นของแหล่งมรดกโลกแห่งนี้ ซึ่งต้องได้รับการปกป้องสำหรับคนรุ่นปัจจุบันและอนาคต

.

------------------------