UGG Vietnam 2018 โหนนเนือกกาวบั่ง อุทยานธรณีโลก (Non Nuoc Cao Bang UNESCO Global Geopark)

2018 โหนนเนือกกาวบั่ง อุทยานธรณีโลก (Non Nuoc Cao Bang UNESCO Global Geopark)

อุทยานธรณีโลก โหนนเนือกกาวบั่ง (Non Nuoc Cao Bang UNESCO Global Geopark) มรดกแห่งธรณีวิทยา วัฒนธรรม และการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์

อุทยานธรณีโลก โหนนเนือกกาวบั่ง ได้รับการรับรองจากยูเนสโกเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2561 เป็นแหล่งรวมความมหัศจรรย์ทางธรรมชาติ ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมอันล้ำค่าในภาคเหนือและภาคตะวันออกของจังหวัดกาวบั่ง (Cao Bang Province) ประเทศเวียดนาม อุทยานแห่งนี้ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 3,000 ตารางกิโลเมตร เผยให้เห็นเรื่องราวทางธรณีวิทยาที่ยาวนานกว่า 500 ล้านปีของโลก พร้อมด้วยความหลากหลายทางชีวภาพและมรดกทางวัฒนธรรมอันโดดเด่น การมาเยือนอุทยานธรณีแห่งนี้จึงไม่เพียงแต่เป็นการเดินทางเพื่อพักผ่อนหย่อนใจ แต่ยังเป็นการสำรวจพิพิธภัณฑ์ธรรมชาติกลางแจ้งขนาดใหญ่ ที่กระตุ้นให้เกิดความเข้าใจและตระหนักถึงความสำคัญของการอนุรักษ์ธรณีวิทยา (geoconservation) และการศึกษาธรณีวิทยา (Earth Science education) เพื่อส่งต่อคุณค่าเหล่านี้ให้แก่คนรุ่นหลัง

บริบททางภูมิศาสตร์และธรณีวิทยา

ภูมิประเทศ (Topography)

อุทยานธรณีโหนนเนือกกาวบั่งตั้งอยู่ในพื้นที่ภูเขาประมาณ 90% ของอุทยาน โดยมีความสูงแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ ตั้งแต่ 1,500 ถึง 2,000 เมตรในพื้นที่ทางตะวันตก-ตะวันตกเฉียงเหนือ ไปจนถึง 200 เมตรในพื้นที่ทางตะวันออก-ตะวันออกเฉียงใต้ ภูมิภาคนี้มีภูมิอากาศแบบมรสุมเขตร้อนแถบที่ราบสูง (highland tropical monsoon climate) ที่มีฤดูแล้งและฤดูฝนที่ชัดเจน เครือข่ายการระบายน้ำมีความซับซ้อน ประกอบด้วยระบบแม่น้ำหลัก 5 สาย และทะเลสาบ 47 แห่ง ซึ่งมีส่วนสนับสนุนความหลากหลายทางชีวภาพอันอุดมสมบูรณ์ รวมถึงป่าไม้ที่แพร่หลายและพืชพรรณกับสัตว์ป่าประจำถิ่น [caobanggeopark.com]

ธรณีวิทยาและกระบวนการกำเนิด (Geology and Formation Processes)

อุทยานธรณีโหนนเนือกกาวบั่งเป็นดินแดนพิเศษที่เผยให้เห็นประวัติศาสตร์ของโลกกว่า 500 ล้านปี โดยถูกแบ่งออกเป็นสองส่วนที่แตกต่างกันอย่างชัดเจนด้วยรอยเลื่อนมีพลังลึกกาวบั่ง-เตียนเยน (Cao Bang-Tien Yen deep-seated active fault) [globalgeopark.org]

ส่วนตะวันออก: ประกอบด้วยหินปูนเป็นหลัก แสดงให้เห็นถึงวัฏจักรการวิวัฒนาการของภูมิประเทศแบบคาร์สต์เขตร้อน (tropical karst evolution cycle) ที่สมบูรณ์แบบ บริเวณนี้มีลักษณะธรณีสัณฐานแบบคาร์สต์ (karst landforms) ที่เป็นเอกลักษณ์ เช่น แอ่งยุบตัวแบบยอดเขากระจัดกระจาย (peak-cluster depressions) ภูเขาหินปูนรูปกรวยและรูปหอคอย (cones and towers) ถ้ำเก่าแก่และถ้ำมีชีวิต (old and active caves) ที่มีหินงอกหินย้อยสวยงาม (magnificent speleothems) หุบเขาแบบปิดและเชื่อมต่อกัน (closed and interconnected valleys) รวมถึงระบบแม่น้ำทั้งใต้ดินและบนดิน และระบบทะเลสาบแบบทัวร์ล็อก (turlough lake system) [globalgeopark.org]
ส่วนตะวันตก: มีลักษณะเป็นหินตะกอน (sedimentary rocks) หินบะซอลต์แบบหมอน (pillow basalts) และการแทรกซอนของหินอัลตรามาฟิกและหินแกรนิต (ultra-mafic and granitic intrusions) ซึ่งอุดมไปด้วยแร่ธาตุและการเปลี่ยนแปลงแบบไฮโดรเทอร์มอล (hydrothermal alterations) บริเวณนี้ยังคงมีหินตะกอนที่มีอายุมากกว่า 500 ล้านปี พร้อมหน้าตัดลำดับชั้นหินแบบฉบับ (stratotype cross-sections) และซากดึกดำบรรพ์ (fossils) ที่บ่งชี้ถึงสภาพแวดล้อมบรรพกาล (paleo-environments) และเหตุการณ์การสูญพันธุ์ของชีวภาค (biosphere extinction events) ที่แตกต่างกัน ความหลากหลายของหิน (รวมถึงลำดับชั้นหิน บรรพชีวินวิทยา บรรพสิ่งแวดล้อม ปิโตรวิทยา และแร่วิทยา) และธรณีสัณฐาน (ธรณีแปรสัณฐาน ธรณีสัณฐานวิทยา คาร์สต์ การผุพัง และการกร่อนของดิน) เป็นหลักฐานของความหลากหลายทางธรณีวิทยา (geodiversity) และขั้นตอนการวิวัฒนาการของเปลือกโลกในพื้นที่ [globalgeopark.org]

แหล่งธรณีวิทยาสำคัญ (Key Geosites)

อุทยานธรณีโลกโหนนเนือกกาวบั่งนำเสนอแหล่งธรณีวิทยาสำคัญที่น่าประทับใจ ซึ่งสะท้อนถึงวิวัฒนาการทางธรณีวิทยาอันยาวนานและความหลากหลายของภูมิประเทศ

1. น้ำตกบ๋านจ๋อก (Ban Gioc Waterfall)

น้ำตกบ๋านจ๋อกเป็นหนึ่งในน้ำตกที่ใหญ่ที่สุดในโลกและเป็นสัญลักษณ์ทางธรรมชาติที่โดดเด่นของเวียดนาม ตั้งอยู่บริเวณพรมแดนระหว่างประเทศ น้ำตกแห่งนี้ก่อกำเนิดขึ้นจากการกัดเซาะของสายน้ำต่อชั้นหินปูนของภูมิประเทศแบบคาร์สต์ (karst landscape) ในส่วนตะวันออกของอุทยาน ซึ่งเป็นผลมาจากกระบวนการผุพังและการกร่อนของหินปูนที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องนับล้านปี ทำให้เกิดการทรุดตัวและถอยร่นของหน้าผา สร้างเป็นชั้นน้ำตกหลายระดับที่สวยงามตระการตาในปัจจุบัน การไหลของน้ำจำนวนมากจากระบบแม่น้ำในภูมิภาคยังคงเป็นปัจจัยสำคัญที่หล่อเลี้ยงและเปลี่ยนแปลงลักษณะทางธรณีวิทยาของน้ำตกแห่งนี้อยู่ตลอดเวลา [localvietnam.com, vietnamtour.com]

2. ถ้ำเหงือกหงาว (Nguom Ngao Cave)

ถ้ำเหงือกหงาวเป็นถ้ำหินปูนที่มีชีวิต (active cave) อันงดงาม ตั้งอยู่ในภูมิประเทศคาร์สต์ทางตะวันออกของอุทยาน ความโดดเด่นของถ้ำแห่งนี้คือการสะสมตัวของหินงอกหินย้อย (speleothems) ที่เกิดขึ้นจากน้ำที่ซึมผ่านหินปูน ทำละลายแร่ธาตุแคลเซียมคาร์บอเนต (calcium carbonate) และตกผลึกกลับคืนเมื่อสัมผัสกับอากาศภายในถ้ำ กระบวนการนี้ใช้เวลาหลายพันถึงหลายล้านปีในการสร้างสรรค์รูปทรงต่างๆ ที่น่าอัศจรรย์ อาทิ เสาหินย้อยม่านน้ำตก (flowstones), หินงอกหินย้อยรูปม่าน (draperies) และรูปปะการัง (coralloids) ถ้ำแห่งนี้เป็นตัวอย่างที่ยอดเยี่ยมของภูมิธรณีวิทยาแบบคาร์สต์ใต้ดิน (subterranean karst geomorphology) และความงดงามทางธรรมชาติที่เกิดจากปฏิสัมพันธ์ระหว่างน้ำและหิน [globalgeopark.org]

3. ระบบทะเลสาบท้างเฮน (Thang Hen Lake System)

ระบบทะเลสาบท้างเฮนเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่น่าสนใจ ประกอบด้วยทะเลสาบ 47 แห่งที่เชื่อมต่อกัน โดยบางส่วนเป็นทะเลสาบแบบทัวร์ล็อก (turlough lake system) ซึ่งเป็นทะเลสาบชั่วคราวที่ระดับน้ำขึ้นลงตามฤดูกาลและระดับน้ำบาดาล ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นในพื้นที่คาร์สต์หินปูนทางตะวันออกของอุทยาน ซึ่งมีระบบเครือข่ายใต้ดินของถ้ำและทางน้ำที่ซับซ้อน เมื่อปริมาณน้ำฝนเพิ่มขึ้นหรือระดับน้ำใต้ดินสูงขึ้น น้ำจะเอ่อขึ้นมาปกคลุมพื้นที่แอ่ง ทำให้เกิดเป็นทะเลสาบที่เชื่อมต่อกัน เมื่อระดับน้ำลดลง ทะเลสาบบางส่วนก็จะแห้งหายไป ปรากฏการณ์นี้แสดงให้เห็นถึงพลวัตของระบบอุทกวิทยาคาร์สต์ (karst hydrology) และการเชื่อมโยงอย่างใกล้ชิดระหว่างธรณีวิทยาและระบบน้ำบนพื้นผิวและใต้ดิน [globalgeopark.org]

4. ภูมิประเทศคาร์สต์หินปูน (Limestone Karst Landscapes)

ภูมิประเทศคาร์สต์หินปูนเป็นลักษณะเด่นของส่วนตะวันออกของอุทยาน ซึ่งเป็นผลมาจากการกัดกร่อนของหินปูนด้วยน้ำฝนและน้ำใต้ดินที่มีสภาพเป็นกรดอ่อนๆ ตลอดระยะเวลาทางธรณีกาลหลายล้านปี ก่อให้เกิดธรณีสัณฐานที่หลากหลาย เช่น ภูเขาหินปูนรูปหอคอยและรูปกรวย (karst towers and cones) แอ่งยุบตัว (dolines/sinkholes) และหุบเขาแคบๆ ที่คดเคี้ยว (valleys) การพัฒนาของภูมิประเทศคาร์สต์ในบริเวณนี้แสดงถึงวัฏจักรการวิวัฒนาการแบบเขตร้อนที่สมบูรณ์ โดยมีทั้งรูปแบบที่เก่าแก่และยังคงมีกระบวนการคาร์สต์เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทำให้เกิดทัศนียภาพอันตระการตาและเป็นห้องเรียนธรรมชาติสำหรับการศึกษาธรณีสัณฐานวิทยา [unesco.org]

5. หินตะกอนโบราณและหินภูเขาไฟ (Ancient Sedimentary and Volcanic Formations)

ในส่วนตะวันตกของอุทยานธรณีโหนนเนือกกาวบั่ง มีการค้นพบหินตะกอนที่มีอายุมากกว่า 500 ล้านปี รวมถึงหินบะซอลต์แบบหมอน (pillow basalts) และหินอัคนีแทรกซอน (igneous intrusions) เช่น หินอัลตรามาฟิก (ultra-mafic rocks) และหินแกรนิต (granitic rocks) หินตะกอนเหล่านี้มีหน้าตัดลำดับชั้นหินแบบฉบับ (stratotype cross-sections) ที่เผยให้เห็นประวัติศาสตร์ทางธรณีวิทยาในยุคเริ่มแรกของโลก และมีซากดึกดำบรรพ์ (fossils) ที่เป็นพยานถึงสภาพแวดล้อมบรรพกาล (paleo-environments) ที่แตกต่างกัน รวมถึงเหตุการณ์การสูญพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตในอดีต (biosphere extinction events) การปรากฏของหินบะซอลต์แบบหมอนบ่งชี้ถึงการปะทุของภูเขาไฟใต้ทะเลในอดีต ในขณะที่การแทรกซอนของหินอัลตรามาฟิกและหินแกรนิตสะท้อนถึงกิจกรรมทางธรณีแปรสัณฐาน (tectonic activity) และการเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลก (crustal evolution) ที่ซับซ้อนและยาวนาน [globalgeopark.org]

ความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม (Biodiversity & Culture)

อุทยานธรณีโลกโหนนเนือกกาวบั่งเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพและมรดกทางวัฒนธรรมอันอุดมสมบูรณ์ ซึ่งเชื่อมโยงอย่างลึกซึ้งกับภูมิทัศน์ทางธรณีวิทยาที่เป็นเอกลักษณ์

ความสัมพันธ์ระหว่างหิน ดิน น้ำ ป่า และมนุษย์ (Rock-Soil-Water-Forest-Human Relationship)

หิน (Rock): ธรณีวิทยาที่หลากหลาย ทั้งหินปูนในส่วนตะวันออกและหินตะกอนกับหินภูเขาไฟในส่วนตะวันตก เป็นรากฐานสำคัญที่กำหนดลักษณะทางกายภาพของภูมิประเทศ ธรณีวิทยาอายุมากกว่า 500 ล้านปีพร้อมซากดึกดำบรรพ์ ยังเป็นเครื่องบ่งชี้ถึงสภาพแวดล้อมบรรพกาลและความหลากหลายทางชีวภาพในอดีต
ดิน (Soil): การผุพังของหินหลากหลายชนิด โดยเฉพาะหินปูนและหินภูเขาไฟ ก่อให้เกิดดินที่มีลักษณะเฉพาะที่แตกต่างกันไป ดินเหล่านี้เป็นแหล่งกำเนิดของสารอาหารที่หล่อเลี้ยงพืชพรรณและสนับสนุนการเกษตรกรรมของชุมชนท้องถิ่น
น้ำ (Water): ระบบแม่น้ำหลัก 5 สายและทะเลสาบ 47 แห่ง เป็นแหล่งน้ำที่สำคัญต่อการดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิตและมนุษย์ ทั้งสำหรับการบริโภค การเกษตร และการประมง ภูมิประเทศคาร์สต์ที่มีระบบถ้ำและทางน้ำใต้ดินที่ซับซ้อน มีบทบาทสำคัญในการจัดเก็บและระบายน้ำ ทำให้เกิดความสมดุลของระบบนิเวศน้ำ
ป่า (Forest): ด้วยสภาพภูมิอากาศแบบมรสุมเขตร้อนและดินที่อุดมสมบูรณ์ ทำให้พื้นที่กว่า 55.59% ของจังหวัดถูกปกคลุมด้วยป่าไม้ที่หลากหลาย โดยเฉพาะป่าดิบชื้นเขตร้อน ป่าเหล่านี้เป็นที่อยู่อาศัยของพืชและสัตว์ประจำถิ่นและหายากหลายชนิด รวมถึงเป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติและยาพื้นเมืองสำหรับชุมชน
มนุษย์ (Human): ผู้คนประมาณ 250,000 คน ซึ่ง 92% เป็นชนกลุ่มน้อย 9 กลุ่ม (เช่น Tay, Nung, Mong, Kinh, Dao, San Chay) ได้พัฒนาวิถีชีวิต วัฒนธรรม และประเพณีที่ผูกพันกับธรรมชาติและธรณีวิทยาของภูมิภาค ความหลากหลายทางชีวภาพและทรัพยากรธรรมชาติในอุทยานเป็นปัจจัยพื้นฐานที่หล่อเลี้ยงชีวิตและสร้างเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่โดดเด่น ทั้งในด้านหัตถกรรม อาหาร และการแพทย์พื้นบ้าน [unesco.org, globalgeopark.org]

มรดกทางวัฒนธรรม (Cultural Heritage)

อุทยานแห่งนี้เป็น "ดินแดนศักดิ์สิทธิ์" ที่มีผู้คนอาศัยอยู่ตั้งแต่กว่า 20,000 ปีที่แล้ว และเคยเป็นเมืองหลวงของราชวงศ์ศักดินาบางแห่ง นอกจากนี้ยังเป็น "แหล่งกำเนิดของการปฏิวัติเวียดนาม" ด้วยแหล่งประวัติศาสตร์สำคัญ เช่น ถ้ำป๊ากบ๋อ (Pac Bo Cave) ซึ่งเป็นสถานที่ที่โฮจิมินห์กลับมาเพื่อนำการเคลื่อนไหวปฏิวัติในปี พ.ศ. 2484 และป่าเจิ่นฮึงด่าว (Tran Hung Dao Forest) ที่เป็นที่ตั้งของการก่อตั้งกองทัพปลดปล่อยโฆษณาชวนเชื่อเวียดนาม ความหลากหลายทางวัฒนธรรมของชนเผ่าต่างๆ รวมถึงอาหารที่เป็นเอกลักษณ์และเครื่องแต่งกายแบบดั้งเดิม ล้วนสะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมที่ถูกหล่อหลอมโดยสภาพธรรมชาติและธรณีวิทยาของภูมิภาค [globalgeopark.org, unesco.org]

อุทยานธรณีโลกโหนนเนือกกาวบั่งเป็นอัญมณีแห่งธรณีวิทยาและวัฒนธรรมของเวียดนาม ที่นำเสนอการเดินทางอันน่าตื่นเต้นผ่านประวัติศาสตร์อันยาวนานของโลก จากภูมิประเทศคาร์สต์อันตระการตาไปจนถึงหินตะกอนโบราณที่เก็บงำเรื่องราวของสิ่งมีชีวิตในอดีต ผนวกกับความหลากหลายทางชีวภาพและมรดกทางวัฒนธรรมของชนเผ่าต่างๆ ทำให้ที่นี่เป็นมากกว่าสถานที่ท่องเที่ยว แต่เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ที่เปิดกว้างสำหรับทุกคน การมาเยือนอุทยานแห่งนี้จึงเป็นโอกาสอันดีที่จะได้เชื่อมโยงกับโลกธรรมชาติ เรียนรู้คุณค่าของผืนดิน และร่วมเป็นส่วนหนึ่งของการอนุรักษ์มรดกอันล้ำค่านี้ไว้ให้ยั่งยืนสืบไป

เอกสารอ้างอิง (References)