UGG Japan 2014 อาโซะ อุทยานธรณีโลก (ASO UNESCO GLOBAL GEOPARK)

Geoparks Japan 2014 อะโซ (ASO UNESCO GLOBAL GEOPARK)

แผนที่ธรณีวิทยาของอาโสะ ที่มา http://www.aso-geopark.jp/en/geosites/geosites.html

แผนที่: https://maps.app.goo.gl/C922VGY9ho3uRoUs8

อาโซะ อุทยานธรณีโลกยูเนสโก (Aso UNESCO Global Geopark) มรดกแห่งภูเขาไฟและวิถีชีวิต

อุทยานธรณีโลกยูเนสโกอาโซะ (Aso UNESCO Global Geopark) ตั้งอยู่ใจกลางเกาะคิวชู (Kyushu) ซึ่งเป็นเกาะหลักที่อยู่ทางใต้สุดของประเทศญี่ปุ่น ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นอุทยานธรณีโลกในปี 2015 ครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ภายในอุทยานแห่งชาติอาโซะ-คุจู (Aso Kuju National Park) ซึ่งดูแลโดยกระทรวงสิ่งแวดล้อม (Ministry of the Environment) อาโซะโดดเด่นด้วยภูมิประเทศอันงดงามและสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ ซึ่งเกิดจากกิจกรรมของภูเขาไฟอาโซะ (Aso Volcano) ซึ่งเป็นหนึ่งในภูเขาไฟแบบแอ่งยุบปากปล่อง (caldera volcano) ยุคควอเทอร์นารี (Quaternary) ที่สวยงามที่สุดในโลก การเยี่ยมชมอุทยานธรณีแห่งนี้ไม่เพียงแต่เป็นการพักผ่อนหย่อนใจ แต่ยังเป็นการเดินทางเพื่อการเรียนรู้เชิงธรณีวิทยา (geo-tourism) ที่เปิดโอกาสให้เข้าใจถึงประวัติศาสตร์อันยาวนานของภูเขาไฟ และความสัมพันธ์อันลึกซึ้งระหว่างวิถีชีวิตมนุษย์กับพลังแห่งธรรมชาติ อุทยานธรณีอาโซะยังส่งเสริมการอนุรักษ์ธรณีวิทยา (geoconservation) และการศึกษาด้านวิทยาศาสตร์โลก (Earth Science education) เพื่อสร้างความตระหนักถึงคุณค่าของมรดกทางธรณีวิทยาและความสำคัญของการรักษาสมดุลระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม

บริบททางภูมิศาสตร์และธรณีวิทยา

ลักษณะภูมิประเทศ (Topography)

ลักษณะเด่นของอุทยานธรณีอาโซะคือ แอ่งยุบปากปล่องอาโซะ (Aso Caldera) ขนาดมหึมา ซึ่งกว้าง 25 กิโลเมตรในแนวเหนือ-ใต้ และ 18 กิโลเมตรในแนวตะวันออก-ตะวันตก แตกต่างจากแอ่งยุบปากปล่องหลายแห่งที่มักจะกลายเป็นทะเลสาบ แอ่งยุบปากปล่องอาโซะส่วนใหญ่เป็นพื้นดินแห้ง ทำให้ผู้คนสามารถอยู่อาศัยและสำรวจการก่อตัวของภูเขาไฟภายในแอ่งได้ กลุ่มกรวยภูเขาไฟกลาง (central cone group) ภายในแอ่งประกอบด้วยยอดเขาห้าแห่ง ได้แก่ ภูเขาเนะโคะ (Mt. Neko), ภูเขาทะคะ (Mt. Taka), ภูเขานะคะ (Mt. Naka หรือ Nakadake), ภูเขาเอะโบะชิ (Mt. Eboshi) และภูเขาคิชิมะ (Mt. Kishima)

ธรณีวิทยา (Geology)

หินที่พบในพื้นที่กรวยภูเขาไฟกลางมีความหลากหลายสูง ตั้งแต่หินไรโอไลต์ (rhyolite), แดไซต์ (dacite), แอนดีไซต์ (andesite) ไปจนถึงหินบะซอลต์ (basalt) ในขณะที่หินฐานราก (basement rocks) ประกอบด้วยหินภูเขาไฟก่อนยุคอาโซะ (Pre-Aso volcanic rocks) ในยุคควอเทอร์นารี, หินแกรนิต (granite) ในยุคครีเทเชียส (Cretaceous) และหินแปร (metamorphic rocks) ในยุคพาลีโอโซอิก (Paleozoic) ซึ่งสะท้อนถึงประวัติศาสตร์ทางธรณีวิทยาอันซับซ้อนของพื้นที่

กระบวนการการก่อตัว (Formation Process)

แอ่งยุบปากปล่องอาโซะก่อตัวขึ้นจากการปะทุของธารตะกอนภูเขาไฟ (pyroclastic flow eruptions) ขนาดใหญ่ถึงสี่ครั้ง ระหว่าง 270,000 ถึง 90,000 ปีที่แล้ว การปะทุเหล่านี้มีพลังมหาศาลจนทำให้เกิดเถ้าถ่านปกคลุมเกือบทั้งประเทศญี่ปุ่น และธารตะกอนภูเขาไฟไหลไปไกลถึงยามากุจิ (Yamaguchi) ซึ่งห่างออกไปประมาณ 170 กิโลเมตร หลังจากการก่อตัวของแอ่งยุบปากปล่องครั้งสุดท้าย (เมื่อ 90,000 ปีที่แล้ว) กลุ่มกรวยภูเขาไฟกลางได้เริ่มปะทุขึ้นและผลิตชั้นหินเถ้าภูเขาไฟ (fallout tephra layers) และธารลาวา (lava flows) จำนวนมาก ภูเขานะคะดาเกะ (Nakadake Volcano) ซึ่งเป็นกรวยภูเขาไฟกลางเพียงแห่งเดียวที่ยังคงมีการปะทุอยู่ จัดเป็นหนึ่งในภูเขาไฟที่คุกรุ่นที่สุดในญี่ปุ่น โดยมีลักษณะการปะทุที่โดดเด่นด้วยเถ้าภูเขาไฟ, การปะทุแบบสตรอมโบเลียน (strombolian eruption) และการระเบิดแบบฟรีแอติก (phreatic) หรือฟรีอะโตแมกมาติก (phreatomagmatic explosion)

แหล่งธรณีวิทยาสำคัญ (Key Geosites)

อุทยานธรณีโลกอาโซะ มีแหล่งธรณีวิทยาที่น่าสนใจหลายแห่งที่แสดงให้เห็นถึงความมหัศจรรย์ทางธรรมชาติและการมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างภูเขาไฟกับมนุษย์ ดังนี้:

1. แอ่งยุบปากปล่องอาโซะ (Aso Caldera)

แอ่งยุบปากปล่องอาโซะเป็นหัวใจของอุทยานธรณีแห่งนี้ กว้าง 25 กิโลเมตรในแนวเหนือ-ใต้ และ 18 กิโลเมตรในแนวตะวันออก-ตะวันตก ถือเป็นหนึ่งในแอ่งยุบปากปล่องที่ใหญ่ที่สุดในโลก การก่อตัวของแอ่งยุบปากปล่องนี้เกิดจากการปะทุของธารตะกอนภูเขาไฟ (pyroclastic flow eruptions) ครั้งใหญ่สี่ครั้งระหว่าง 270,000 ถึง 90,000 ปีที่แล้ว ซึ่งแตกต่างจากแอ่งยุบปากปล่องส่วนใหญ่ที่มักจะมีทะเลสาบอยู่ภายใน แอ่งยุบปากปล่องอาโซะมีพื้นดินแห้งและเป็นที่อยู่อาศัยของผู้คนประมาณ 50,000 คน รวมถึงเป็นพื้นที่เกษตรกรรมและเลี้ยงสัตว์ การอยู่อาศัยภายในแอ่งภูเขาไฟขนาดมหึมาเช่นนี้ทำให้เห็นถึงการปรับตัวและวิถีชีวิตที่เชื่อมโยงกับพลังของธรรมชาติ

2. ภูเขาไฟนะคะดาเกะ (Nakadake Volcano)

ภูเขานะคะดาเกะเป็นกรวยภูเขาไฟกลางที่ยังคงมีพลัง (active central cone) และเป็นหนึ่งในภูเขาไฟที่คุกรุ่นที่สุดในญี่ปุ่น กิจกรรมล่าสุดของภูเขาไฟนี้มีลักษณะเฉพาะคือการปะทุของเถ้าภูเขาไฟ (ash eruption), การปะทุแบบสตรอมโบเลียน (strombolian eruption) และการระเบิดแบบฟรีแอติก (phreatic) หรือฟรีอะโตแมกมาติก (phreatomagmatic explosion) ซึ่งเป็นการระเบิดที่เกิดจากปฏิสัมพันธ์ระหว่างน้ำกับหินหลอมเหลว การเยี่ยมชมปล่องภูเขาไฟนะคะดาเกะ (Nakadake Geosite) เปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวได้สังเกตการณ์ปล่องภูเขาไฟที่ยังคุกรุ่นได้อย่างปลอดภัย ภายใต้ระบบการเฝ้าระวังและควบคุมการเข้าถึงที่เข้มงวด ทำให้เป็นแหล่งเรียนรู้ที่ยอดเยี่ยมเกี่ยวกับการทำงานของภูเขาไฟที่ยังปะทุ

3. ไดคังโบะ (Daikanbo)

ไดคังโบะเป็นจุดชมวิวที่ได้รับความนิยมอย่างสูง ตั้งอยู่บริเวณขอบแอ่งยุบปากปล่องด้านนอก (outer rim) ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเล 935 เมตร จากจุดนี้ นักท่องเที่ยวสามารถมองเห็นทัศนียภาพอันงดงามของแอ่งยุบปากปล่องอาโซะแบบพาโนรามาได้โดยรอบ รวมถึงกลุ่มกรวยภูเขาไฟกลางที่เรียงรายกันอยู่ภายในและภูเขาโดยรอบ การชมทิวทัศน์จากไดคังโบะทำให้เห็นถึงขนาดและความยิ่งใหญ่ของแอ่งภูเขาไฟยักษ์ และเข้าใจถึงขอบเขตของพลังงานธรณีที่ก่อให้เกิดภูมิประเทศอันน่าทึ่งนี้

4. คุสะเซ็นริกะฮามะ (Kusasenrigahama Beach)

คุสะเซ็นริกะฮามะเป็นทุ่งหญ้ากว้างใหญ่ที่เกิดจากกิจกรรมของภูเขาไฟ ตั้งอยู่บนไหล่เขาของภูเขาเอะโบะชิ ภายในแอ่งยุบปากปล่อง นักท่องเที่ยวจะได้พบกับวิวทิวทัศน์ของแอ่งน้ำขนาดเล็กหลายแห่ง (ponds) และฝูงวัวควายที่เล็มหญ้าอย่างอิสระ ทำให้เป็นภาพที่สวยงามและเงียบสงบ พื้นที่แห่งนี้ยังเป็นที่นิยมสำหรับการขี่ม้า ซึ่งเป็นกิจกรรมที่ช่วยให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัสกับธรรมชาติและภูมิประเทศที่เกิดจากภูเขาไฟได้อย่างใกล้ชิด คุสะเซ็นริกะฮามะสะท้อนให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์ที่ธรรมชาติมอบให้ และการใช้ประโยชน์ที่ยั่งยืนโดยชุมชนท้องถิ่น

ความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม

ความสัมพันธ์ระหว่างหิน ดิน น้ำ ป่าไม้ และมนุษย์ (rock-soil-water-forest-human relationship) ในอุทยานธรณีอาโซะมีความลึกซึ้งอย่างยิ่ง ดินภูเขาไฟที่อุดมสมบูรณ์จากเถ้าภูเขาไฟได้สร้างพื้นฐานสำหรับการเกษตรกรรมและการเลี้ยงปศุสัตว์ โดยเฉพาะทุ่งหญ้าสำหรับเลี้ยงสัตว์ที่มีขนาดใหญ่เป็นพิเศษ เช่นที่คุสะเซ็นริกะฮามะ แหล่งน้ำร้อนธรรมชาติ (hot spring culture) ที่แพร่หลายในพื้นที่ก็เป็นผลพวงจากกิจกรรมของภูเขาไฟ แสดงให้เห็นถึงประโยชน์ที่ได้รับจากพลังงานความร้อนใต้พิภพ (geothermal energy)

วัฒนธรรมท้องถิ่นของอาโซะยังคงรักษาวิถีชีวิตที่กลมกลืนกับภูเขาไฟไว้ได้อย่างน่าทึ่ง ตั้งแต่การบูชาภูเขาไฟ (volcanic worship) ซึ่งเป็นความเชื่อและพิธีกรรมที่สืบทอดกันมาเพื่อแสดงความเคารพต่อพลังของธรรมชาติ ไปจนถึงเทศกาลประเพณี (traditional festivals) ต่างๆ ที่เชื่อมโยงกับวงจรของธรรมชาติและภูเขาไฟ การเลี้ยงปศุสัตว์แบบดั้งเดิมก็เป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตที่ผูกพันกับสภาพภูมิประเทศและทรัพยากรธรรมชาติของอาโซะ นอกจากนี้ อุทยานธรณีแห่งนี้ยังเป็นจุดหมายปลายทางยอดนิยมสำหรับการทัศนศึกษา (educational trips) ที่ให้โอกาสในการเรียนรู้แบบบูรณาการเกี่ยวกับวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ และกิจกรรมการป้องกันภัยพิบัติ (disaster prevention activities) สำหรับผู้คนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ภูเขาไฟ

อุทยานธรณีโลกยูเนสโก อาโซะ เป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของการอยู่ร่วมกันอย่างกลมกลืนระหว่างมนุษย์กับพลังแห่งธรรมชาติของภูเขาไฟ ด้วยแอ่งยุบปากปล่องขนาดมหึมา กลุ่มกรวยภูเขาไฟกลางที่ยังคุกรุ่น และภูมิทัศน์อันเป็นเอกลักษณ์ ที่นี่ไม่เพียงแต่มอบประสบการณ์การท่องเที่ยวที่น่าตื่นเต้น แต่ยังเป็นห้องเรียนธรรมชาติขนาดใหญ่สำหรับการศึกษาด้านธรณีวิทยาและการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม การเดินทางสู่อาโซะคือการเดินทางเพื่อค้นพบความงามอันน่าเกรงขามของโลก และทำความเข้าใจถึงวิถีชีวิตที่หล่อหลอมโดยมรดกทางธรณีวิทยาอันล้ำค่าแห่งนี้

เอกสารอ้างอิง