แหล่งมรดกโลก เอเชียตะวันตก เยเมน 2008/2551 หมู่เกาะโซโคตรา (Socotra Archipelago)

2008/2551 หมู่เกาะโซโคตรา (Socotra Archipelago)

google map https://maps.app.goo.gl/qSXFwFVhxqtmPW7A7

หมู่เกาะโซโคตรา: มรดกทางธรรมชาติอันล้ำค่าแห่งมหาสมุทรอินเดีย

หมู่เกาะโซโคตรา (Socotra Archipelago) ตั้งอยู่ใน มหาสมุทรอินเดียตะวันตกเฉียงเหนือ ใกล้กับอ่าวเอเดน (Gulf of Aden) และเป็นส่วนหนึ่งของประเทศเยเมน (Yemen) ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก (UNESCO World Heritage Site) ในปีคริสต์ศักราช 2008 (พุทธศักราช 2551) ด้วยคุณค่าโดดเด่นสากลในฐานะแหล่งรวมความหลากหลายทางชีวภาพที่สำคัญอย่างยิ่ง หมู่เกาะแห่งนี้ประกอบด้วยเกาะหลัก 4 เกาะ และเกาะหินเล็ก ๆ อีก 2 เกาะ ทอดยาวประมาณ 250 กิโลเมตร และถือเป็นส่วนหนึ่งที่ยื่นออกมาจากจะงอยแอฟริกา (Horn of Africa)

นอกจากการเป็นแหล่งมรดกโลกแล้ว หมู่เกาะโซโคตรา ยังได้รับการประกาศให้เป็น พื้นที่สงวนชีวมณฑล (UNESCO Man and Biosphere (MAB) Reserve) ในปีคริสต์ศักราช 2003 (พุทธศักราช 2546) และเป็นพื้นที่แรมซาร์ (Ramsar Site) สำหรับทะเลสาบเดตวาห์ (Detwah Lagoon) ในปีคริสต์ศักราช 2007 (พุทธศักราช 2550) แสดงให้เห็นถึงความสำคัญระดับโลกในการอนุรักษ์ธรรมชาติ การบริหารจัดการพื้นที่อยู่ภายใต้การดูแลของสำนักงานคุ้มครองสิ่งแวดล้อม (Environment Protection Authority – EPA) สาขาโซโคตรา ซึ่งอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของกระทรวงน้ำและสิ่งแวดล้อมแห่งเยเมน (Ministry of Water and Environment of Yemen)

หมู่เกาะโซโคตรา (Socotra Archipelago) ตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของมหาสมุทรอินเดีย ใกล้อ่าวเอเดน มีความยาว 250 กิโลเมตร ประกอบด้วยเกาะ 4 เกาะ และเกาะหิน 2 เกาะ ซึ่งดูเหมือนเป็นส่วนขยายของแอฟริกาตะวันออก หมู่เกาะโซโคตรามีความสำคัญระดับโลกเนื่องจากความหลากหลายทางชีวภาพอันอุดมสมบูรณ์ด้วยพืชพรรณและสัตว์นานาชนิด โดยพืช 825 ชนิดในหมู่เกาะโซโคตรามีถึง 37% สัตว์เลื้อยคลาน 90% และหอยทากบก 95% ไม่พบในที่อื่นใดในโลก หมู่เกาะโซโคตรายังเป็นที่อยู่อาศัยของนกบกและนกทะเลจำนวนมากทั่วโลก (นก 192 ชนิด โดย 44 ชนิดทำรังอยู่บนเกาะ และ 85 ชนิดเป็นนกอพยพประจำการ) รวมถึงนกที่ใกล้สูญพันธุ์อีกหลายชนิด ชีวิตทางทะเลของหมู่เกาะโซโคตรามีความหลากหลายอย่างมาก มีปะการังสร้างแนวปะการัง 253 ชนิด ปลาชายฝั่ง 730 ชนิด และปู กุ้งมังกร และกุ้ง 300 ชนิด

คุณค่าโดดเด่นสากล (Outstanding Universal Value)

หมู่เกาะโซโคตราได้รับการขึ้นทะเบียนภายใต้เกณฑ์ธรรมชาติ (x) คือ "เพื่อเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติที่สำคัญที่สุดและมีนัยสำคัญสำหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ณ ถิ่นที่อยู่ รวมถึงแหล่งที่ประกอบด้วยชนิดพันธุ์ที่ถูกคุกคามซึ่งมีคุณค่าโดดเด่นสากลจากมุมมองทางวิทยาศาสตร์หรือการอนุรักษ์" ซึ่งสะท้อนถึงคุณค่าอันเป็นเอกลักษณ์และหาได้ยากยิ่งในโลก

หมู่เกาะแห่งนี้ได้รับการขนานนามว่าเป็น "กาลาปากอสแห่งมหาสมุทรอินเดีย" (Galápagos of the Indian Ocean) เนื่องจากมีความเป็นพืชและสัตว์เฉพาะถิ่น (endemism) สูงมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง:

• พืชพรรณ (Flora): จากพืชทั้งหมด 825 ชนิด พบว่าเป็นพืชเฉพาะถิ่นถึง 37% ซึ่งไม่สามารถพบได้ที่อื่นในโลก ตัวอย่างที่โดดเด่นคือ ต้นเลือดมังกร (Dracaena cinnabari) ที่เป็นสัญลักษณ์ของเกาะ รวมถึงต้นอะโลขม (bitter aloe), มดยอบ (myrrh) และกำยาน (frankincense)

• สัตว์ป่า (Fauna): มีความเป็นสัตว์เลื้อยคลานเฉพาะถิ่นสูงถึง 90% จาก 34 ชนิด และหอยทากบกเฉพาะถิ่นสูงถึง 95% จาก 96 ชนิด นอกจากนี้ยังเป็นที่อยู่อาศัยของนกบกและนกทะเลจำนวนมากถึง 192 ชนิด โดยมีนก 44 ชนิดที่ผสมพันธุ์บนหมู่เกาะ

• สิ่งมีชีวิตใต้ทะเล (Marine Life): ระบบนิเวศทางทะเลมีความหลากหลายสูงเช่นกัน โดยมีปะการังสร้างแนวปะการัง (reef-building corals) 253 ชนิด ปลาชายฝั่ง 730 ชนิด และปู กุ้งก้ามกราม และกุ้งอื่น ๆ รวม 300 ชนิด

คุณค่าเหล่านี้เน้นย้ำถึงความสำคัญของหมู่เกาะโซโคตราในฐานะห้องปฏิบัติการทางธรรมชาติสำหรับการศึกษาทางชีววิทยาและการอนุรักษ์สายพันธุ์ที่ไม่ซ้ำใครในโลก

บริบททางประวัติศาสตร์และธรรมชาติวิทยา

หมู่เกาะโซโคตรามีประวัติศาสตร์ทางธรรมชาติอันยาวนาน ซึ่งการแยกตัวออกจากแผ่นดินใหญ่ได้นำไปสู่การวิวัฒนาการของระบบนิเวศที่เป็นเอกลักษณ์และมีความหลากหลายทางชีวภาพเฉพาะถิ่นสูงเป็นพิเศษ ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ทางธรรมชาติแสดงให้เห็นถึงการก่อตัวและการแยกตัวของเกาะซึ่งส่งผลต่อสายพันธุ์พืชและสัตว์ที่สามารถปรับตัวและดำรงชีวิตอยู่ได้

เกาะหลักของโซโคตรามีความยาวประมาณ 135 กิโลเมตร และมีความกว้างเฉลี่ย 33 กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ 3,625 ตารางกิโลเมตร พื้นที่รวมของแหล่งมรดกโลกทั้งหมดคือ 2,195,500.00 เฮกตาร์ โดยแบ่งเป็นพื้นที่บนบก 378,800.00 เฮกตาร์ และพื้นที่ทางทะเล 18,167.00 เฮกตาร์

ในส่วนของมิติทางวัฒนธรรม แม้จะเป็นแหล่งมรดกทางธรรมชาติ แต่โซโคตรายังคงรักษาวัฒนธรรมอันรุ่มรวย ซึ่งรวมถึงภาษา Soqotri ที่เป็นเอกลักษณ์ และการใช้ที่ดินและทะเลตามประเพณีดั้งเดิมที่แทบไม่เปลี่ยนแปลงเลยจนกระทั่งปีคริสต์ศักราช 1970 (พุทธศักราช 2513) เนื่องจากการแยกตัวของเกาะ การบริหารจัดการปัจจุบันมีการออกกฤษฎีกาของคณะรัฐมนตรีฉบับที่ 45 ถึง 49 ในปีคริสต์ศักราช 2008 (พุทธศักราช 2551) เพื่อเพิ่มการคุ้มครอง ลดความเสียหายจากการสร้างถนน ส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศที่ยั่งยืน ลดการเลี้ยงปศุสัตว์ที่ไม่ถูกควบคุม และจัดหาเงินทุนสำหรับการบริหารจัดการ

หมายเหตุ: สำหรับแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติเช่นหมู่เกาะโซโคตรานี้ ไม่มีบริบททางสถาปัตยกรรมที่สำคัญให้กล่าวถึงในรายงานวิจัย แต่จะเน้นที่บริบททางธรรมชาติวิทยาและการก่อร่างสร้างตัวของระบบนิเวศที่เป็นเอกลักษณ์

จุดเด่นสำคัญ (Key Highlights)

หมู่เกาะโซโคตรามีจุดเด่นหลายประการที่ดึงดูดความสนใจจากนักวิชาการและนักท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์:

• ต้นเลือดมังกร (Dragon Blood Tree - Dracaena cinnabari): พืชสัญลักษณ์ที่มีรูปร่างโดดเด่นคล้ายร่มกลับหัว พบได้เฉพาะบนเกาะโซโคตราและเป็นสัญลักษณ์ของระบบนิเวศที่ไม่เหมือนใคร

• ความเป็นพืชและสัตว์เฉพาะถิ่นสูง: อัตราการพบพืช สัตว์เลื้อยคลาน และหอยทากบกเฉพาะถิ่นที่สูงเป็นพิเศษ ทำให้เป็นแหล่งวิจัยทางชีววิทยาที่สำคัญ

• ความหลากหลายทางชีวภาพทางทะเล: ระบบนิเวศใต้ทะเลที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยปะการัง ปลา และสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหลากหลายชนิด

• ระบบนิเวศที่ไม่ถูกรบกวน: การแยกตัวทางภูมิศาสตร์ทำให้ระบบนิเวศบนเกาะได้รับการรบกวนจากภายน้อย ทำให้ธรรมชาติยังคงบริสุทธิ์และเอื้อต่อการศึกษาการวิวัฒนาการ

• วัฒนธรรมท้องถิ่น: ภาษา Soqotri และวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวเกาะที่สะท้อนการพึ่งพาธรรมชาติอย่างยั่งยืนมาเป็นเวลานาน

คู่มือและข้อบังคับสำหรับผู้เยี่ยมชม

การเยี่ยมชมหมู่เกาะโซโคตราจำเป็นต้องปฏิบัติตามกฎระเบียบและแนวทางการท่องเที่ยวที่เข้มงวด เพื่อให้มั่นใจถึงความปลอดภัยและประสบการณ์ที่ยั่งยืนบนแหล่งมรดกโลกแห่งนี้

• ข้อกำหนดด้านวีซ่าและการเข้าเมือง:

  • นักท่องเที่ยวทุกคนต้องมีวีซ่าเยเมน (Yemeni entry visa) พิเศษสำหรับโซโคตรา ซึ่งออกให้โดยกรมการหนังสือเดินทางและการตรวจคนเข้าเมืองในโซโคตราเท่านั้น วีซ่านี้แตกต่างจากวีซ่าเข้าประเทศเยเมนแผ่นดินใหญ่และไม่สามารถใช้เดินทางไปยังเยเมนแผ่นดินใหญ่ได้

  • ค่าวีซ่า 150 ดอลลาร์สหรัฐ (US Dollars) มีอายุ 30 วัน

  • บริษัทนำเที่ยวที่จดทะเบียนในโซโคตราจะต้องเป็นผู้สนับสนุนนักท่องเที่ยวและดำเนินการขอวีซ่า ซึ่งโดยปกติใช้เวลา 1-2 สัปดาห์ นักท่องเที่ยวต้องส่งสำเนาหนังสือเดินทาง (ที่มีอายุเหลืออย่างน้อย 6 เดือนนับจากวันเดินทาง) ให้กับบริษัท ตัวสำเนาวีซ่าจะถูกส่งแบบดิจิทัล และต้นฉบับจะได้รับเมื่อเดินทางมาถึงสนามบินโซโคตรา

  • บางบริษัทนำเที่ยวสามารถช่วยจัดให้มีการประทับตราวีซ่าบนแผ่นกระดาษแยกต่างหาก แทนที่จะประทับลงบนหนังสือเดินทางโดยตรง ซึ่งอาจเป็นประโยชน์สำหรับการเดินทางไปยังประเทศที่มีนโยบายการเข้าเมืองที่เข้มงวดเกี่ยวกับตราประทับของเยเมนในอนาคต

• การเดินทางไปยังโซโคตรา:

  • วิธีหลักและปลอดภัยที่สุดในการเดินทางไปยังโซโคตราคือ โดยเครื่องบินตรงจากอาบูดาบี (Abu Dhabi) สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ (UAE) โดยสายการบิน Air Arabia เที่ยวบินเหล่านี้ดำเนินการโดยบริษัทเอกชนที่รับช่วงต่อจาก Air Arabia และให้บริการสามครั้งต่อสัปดาห์ (วันอังคารและวันศุกร์สำหรับฤดูกาล 2024-2025 C.E. / 2567-2568 B.E.) ตั๋วเครื่องบินไป-กลับสำหรับฤดูกาลนี้มีค่าใช้จ่ายประมาณ 930 ดอลลาร์สหรัฐ และควรจองล่วงหน้า 2-3 เดือนเนื่องจากที่นั่งมีจำนวนจำกัด

  • ไม่สามารถเดินทางไปยังโซโคตราด้วยตนเองได้ นักท่องเที่ยวจะต้องจองทัวร์พร้อมไกด์ผ่านตัวแทนท่องเที่ยวท้องถิ่นหรือระหว่างประเทศของโซโคตรา แพ็คเกจทัวร์เหล่านี้มักรวมถึงความช่วยเหลือด้านวีซ่า เที่ยวบิน ที่พัก และการเดินทางในท้องถิ่น

• ความปลอดภัยและสุขภาพ:

  • โซโคตราถือว่าปลอดภัยและปราศจากความขัดแย้ง แตกต่างจากสถานการณ์ในเยเมนแผ่นดินใหญ่ มีอัตราอาชญากรรมต่ำและผู้คนในท้องถิ่นเป็นมิตร

  • สิ่งอำนวยความสะดวกทางการแพทย์พื้นฐานบนเกาะมีจำกัด ผู้เยี่ยมชมควรพกยาและอุปกรณ์ที่จำเป็น และขอแนะนำอย่างยิ่งให้มีประกันการเดินทางที่ครอบคลุมการอพยพทางการแพทย์

• มารยาททางวัฒนธรรมและการแต่งกาย:

  • แม้ว่าการแต่งกายแบบสบาย ๆ จะเป็นที่ยอมรับในสถานที่ตั้งแคมป์และชายหาด (รวมถึงชุดว่ายน้ำ) แต่ขอแนะนำให้แต่งกายสุภาพในเมืองและหมู่บ้าน เพื่อเป็นการเคารพขนบธรรมเนียมท้องถิ่น

  • เมื่อถ่ายภาพ ควรถามอนุญาตก่อนถ่ายภาพบุคคล โดยเฉพาะผู้หญิงหรือผู้ที่กำลังละหมาด ห้ามถ่ายภาพบุคลากรทางทหาร สถานที่ติดตั้งทางทหาร เจ้าหน้าที่ตำรวจ หรืออาคารของรัฐบาล

  • การใช้โดรนต้องมีใบอนุญาตพิเศษ ซึ่งมีค่าใช้จ่าย 100 ดอลลาร์สหรัฐ และชำระที่สนามบินเมื่อเดินทางมาถึง นักท่องเที่ยวต้องส่งรายละเอียดรุ่นโดรนให้กับบริษัทนำเที่ยวล่วงหน้า หลีกเลี่ยงการบินโดรนเหนือที่พักอาศัยส่วนตัวและบริเวณสนามบิน

• กฎการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม:

  • โซโคตรายอมรับการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ (eco-friendly tourism) โดยเน้นการปฏิบัติที่ยั่งยืน จำกัดจำนวนนักท่องเที่ยวประมาณ 3,000 คนต่อปี เพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

  • ผู้เยี่ยมชมควรมีพฤติกรรมที่รับผิดชอบ เช่น การเดินตามเส้นทางที่กำหนด หลีกเลี่ยงการรบกวนพืชเฉพาะถิ่น และการใช้ผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

  • ห้ามนำสิ่งมีชีวิต (biological items) เช่น ดอกไม้ พืช หรือเมล็ดพืชที่ปลูกจากที่อื่นเข้าสู่อุทยานแห่งชาติโซโคตราอย่างเด็ดขาด เพื่อปกป้องระบบนิเวศอันเป็นเอกลักษณ์ของเกาะ

• สกุลเงินและการชำระเงิน:

  • สกุลเงินท้องถิ่นคือ เรียลเยเมน (Yemeni Rial) ไม่มีตู้ ATM บนเกาะ ดังนั้นจำเป็นต้องนำเงินสดไปให้เพียงพอ โดยเฉพาะดอลลาร์สหรัฐ (American Dollars) ซึ่งเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวางและให้ อัตราแลกเปลี่ยนที่ดีกว่า

• ที่พัก:

  • ตัวเลือกที่พักได้แก่ โรงแรมในเมืองหลวง ฮาดีโบ (Hadibo) หรือสถานที่ตั้งแคมป์เชิงนิเวศ (eco-friendly campsites) ซึ่งตั้งอยู่ทั่วเกาะ โดยมีสิ่งอำนวยความสะดวกพื้นฐานและให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัสธรรมชาติอย่างใกล้ชิด

• ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการเยี่ยมชม:

  • ช่วงเวลาที่เหมาะสมที่สุดในการเยี่ยมชมโซโคตราคือระหว่างเดือนตุลาคมถึงเมษายน ซึ่งสภาพอากาศเอื้ออำนวยต่อกิจกรรมกลางแจ้ง เดือนกุมภาพันธ์และมีนาคมเหมาะอย่างยิ่งสำหรับการชมดอกกุหลาบทะเลทรายที่บานสะพรั่ง ฤดูมรสุมเริ่มต้นในเดือนพฤษภาคม ซึ่งนำมาซึ่งฝนตกหนักและลมแรง

หมู่เกาะโซโคตรา เป็นแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติที่มีคุณค่าโดดเด่นสากลอย่างแท้จริง ซึ่งโดดเด่นด้วยความเป็นพืชและสัตว์เฉพาะถิ่นในระดับสูง และความหลากหลายทางชีวภาพที่ไม่สามารถพบได้ที่อื่นใดในโลก การแยกตัวทางภูมิศาสตร์ตลอดหลายล้านปีได้ก่อให้เกิดระบบนิเวศอันบริสุทธิ์และเป็นห้องปฏิบัติการทางธรรมชาติสำหรับการศึกษาการวิวัฒนาการและความหลากหลายของชีวิต การอนุรักษ์หมู่เกาะแห่งนี้จึงไม่ใช่เพียงการปกป้องสิ่งแวดล้อมในระดับภูมิภาค แต่เป็นการรักษาขุมทรัพย์ทางชีวภาพของโลก ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือและการปฏิบัติตามกฎระเบียบอย่างเคร่งครัดจากทั้งผู้ดูแลและผู้เยี่ยมชม เพื่อให้คุณค่าอันล้ำค่านี้คงอยู่สืบไป

.

------------------------