Waranon ลาว อัตตะปือ น้ำตกเซป่องไล น้ำตกเซพ่ะ ขอบที่ราบสูงบอละเวนทางด้านใต้

ข้าพเจ้าเคยมาเที่ยวลาวใต้ครั้งหนึ่งนานมาแล้ว แต่ใช้เวลาอยู่แค่ด้าน ปากเซ จำปาสัก หลี่ผี และ วัดภู แต่กระนั้นก็ตาม ก็ได้เห็นภาพวาด หรือภาพถ่ายน้ำตกแห่งหนึ่งที่สวยงามเหมือนในฝัน กล่าวคือ จะมีน้ำตกไหลลงมาเหมือนผ้าม่านสีขาว สวยงามมาก ถามแล้วได้ความว่า อยู่ลึกไปด้านในแถบที่ราบสูงบอละเวน ไปยากมาก ต้องค้างคืนวันสองวัน ด้วยหนทางไม่ดีไม่สะดวก

เมื่อวานนี้ ข้าพเจ้าก็มีโอกาสร่วมคณะกับสมาคมธรณีวิทยาแห่งประเทศไทย มาท่องเที่ยวเดินทางดูภู ชมน้ำตก ผ่อบะหิน กินข้าวจี่ กันที่แถบลาวทางตอนใต้สุด ติดชายแดนเขมร ซึ่งก็ได้แวะชมน้ำตกจำนวน 5 แห่งด้วยกัน คือ น้ำตกตาดแฝด Tad Faed น้ำตกตาดหัวคน Tad Hua Gan ซึ่งเป็นลำน้ำ เซน้ำน้อย Xe Nam Noi ที่เป็นเส้นแบ่งเขตแดนแขวงเซกอง และ แขวงอัตตะปือ และ น้ำตกตาดกะตามตก Tad Katamtok หรือ เซกะตามตก ซึ่งอยู่เหนือน้ำของลำน้ำ เซน้ำน้อยขึ้นไป บนขอบที่ราบสูงบอละเวนด้านกลางๆค่อนไปทางตะวันออก อยู่ในเขตแขวงจำปาสัก แต่น่าเสียดายที่วันนี้ ที่น้ำตกตาดกะตามตก มีน้ำน้อยไปนิด

อีกสองน้ำตก คือ น้ำตกเซป่องไล Sae Pong Lai น้ำตกเซพ่ะ Sae Pa ในแขวงอัตตะปือ

ทันที่ที่ข้าพเจ้าเห็นน้ำตกเซป่องไล ก็รู้สึกคุ้นๆ แต่ไม่เหมือนเสียทีเดียวกันในรูปวาดที่เคยเห็น แต่ก็ยังคงความสวยงาม มีเสน่ห์ น้ำใสสะอาด สวยมาก ก็เลยสอบถามไกด์ ได้ความว่า เมื่อสี่ห้าปีที่ผ่านมา มีเขื่อนย่อยที่อยู่เหนือลำน้ำ Vang Ngao ขึ้นไปแตกรั่ว ทำให้มวลน้ำจำนวนมหาศาลรั่วทะลักลงมา ผ่านน้ำตกเซป่องไล และ น้ำตกเซพ่ะ พัดเอาก้อนหินหนักหลายสิบหลายร้อยตัน ขยับเคลื่อนที่หลายก้อน พัดพาเศษดินเศษหินออกไป เกิดเปลี่ยนแปลงรูปลักษณะบริเวณรอบๆน้ำตกนั้นไปด้วย ก็เลยทำให้หน้าตาของน้ำตกทั้งสองนี้ เปลี่ยนแปลงไป แต่น้ำตกทั้งสองก็ยังสวยมีเสน่ห์

ในครั้งที่เขื่อนเล็ก แห่งหนึ่งในระบบเขื่อนนั้นแตก มวลน้ำและดินโคลนจำนวนมหึมาไหลทะลักลงตามน้ำ Vong Ngao ผ่านน้ำตกทั้งสอง แล้วไหลท่วมสองสามหมู่บ้าน มีผู้คนสูญเสียชีวิตและทรัพย์สินเป็นจำนวนมาก ต่อมาภายหลัง รัฐบาลลาวก็อพยพผู้คนออกจากหมู่บ้านน้ำท่วมเหล่านั้น มาสร้างบ้าน โรงเรียน โรงพยาบาล และ วัดให้ใหม่ ซึ่งเหตุการณ์ในครั้งนั้น นับว่าเป็นโศกนาฏกรรมครั้งใหญ่ที่สุดครั้งหนึ่งของประเทศลาว

แม้นว่าน้ำตกทั้ง 5 แห่งจะอยู่ต่างที่ต่างบริเวณกัน แต่ก็มีสิ่งหนึ่งร่วมกัน นั่นก็คือ เราจะพบหินบะซอลท์ ในบริเวณน้ำตก เหมือนๆกัน ยกเว้น น้ำตกเซพ่ะ ที่งห่างหินบะซอล์ท ออกมานิดแต่ก็ไม่ไกล

ข้าพเจ้าก็ถือโอกาสสอบถามจากปรมาจารย์ด้านธรณีท่านหนึ่ง (ที่มีคนเอานามสกุลท่านไปตั้งเป็นชื่อไดโนเสาร์ ตัวหนึ่ง ยังไม่หน่ำใจ เอาไปทำเป็นแสตมป์ อีกด้วย) จับใจความได้ว่า ลักษณะภูมิประเทศ ก็คงมีความสูงต่ำ เนื่องจากการกัดเซาะของลำน้ำนั้นมีอยู่เดิมแล้ว ก่อนที่ลาวาจะทะลักขึ้นมา และ พื้นดินส่วนใหญ่ก็จะเอียงไปทางทิศตะวันตก

ข้าพเจ้าคิดว่า พอแผ่นดินเกิดรอยแตก ลึกลงไป 50-100 กิโลเมตร ถึงชั้น Moho and magmatic underplating in continental lithosphere ก็เลยทำให้ ชั้นหินเหลวร้อนหลอมละลาย มีโอกาสไหลขึ้นมาบนผิวดิน เป็นลาวา Lava เหลว ไหลท่วมบริเวณที่เป็นที่ราบสูงบอละเวน ในปัจจุบัน และไหลตามร่องน้ำเดิม ไปทางทิศตะวันตก จนถึงแม่น้ำโขง และ อาจจะเป็นไปได้ที่จะมีส่วนในการเปลี่ยนทิศทางการไหลของแม่น้ำโขงบริเวณเมืองปากเซด้วย

ส่วนสาเหตุที่ทำให้ Magma ไหลทะลักขึ้นมาหลายชั้นหลายอายุ เป็นจำนวนมากในบริเวณเดียวกันซึ่งมีอายุหลาบสิบล้านปี จนถึงระดับไม่กี่หมื่นปี นี้ เซียนบางท่านบอกว่าเกิดจากการมี Hot spot ในชั้น Moho ทำให้เปลือกโลก บางลง จึงมีการหลอมละลายใหม่ แล้วเกิดการปะทุขึ้นมา แต่บางท่านก็บอกว่า เป็นการเลื่อนของแผ่นดินตามรอยเลื่อน Strike-Slip Fault หากแต่บางท่านก็บอกว่า Khorat basement กับ Khon Tum Massivf ซึ่งน่าจะมีฐานที่หยั่งลึกนั้น มีการแยกออกจากกัน จึงเกิดรอยแตกลึกลงไปถึงชั้น Moho

ความเห็นนี้จะผิดถูกประการใด ก็ขอน้อมรับการชี้แจงขอรับ

ป.ล. ขอแก้ไขชื่อลำน้ำที่ผ่านน้ำตกเซป่องไล และ น้ำตกเซพ่ะ จาก ลำน้ำ Vong Ngao เป็นลำน้ำ เซเปียน หรือ Xe Pian ครับ ซึ่งเมื่อคราวเขื่อนแตกนั้น น้ำและโคลนจำนวนมหาศาลได้ทะลักท่วมสองสามหมู่บ้าน ชนิดว่าทุกวันนี้ ดินโคลนยังกองอยู่ในบ้านชั้นล่างท่วมจนเกือบถึงพื้นชั้นสอง และยังปรากฏร่องรอยของน้ำโคลนกระเซ็นไประเบียงชั้นสองของบ้านด้วย เขาว่ากันว่าชาวบ้านที่รอดชีวิต ล้วนแล้วแต่ปีนไปหลบภัยอยู่บนหลังคาของบ้านทั้งสิ้น น่ากลัวมากขอรับ และข้าพเจ้าก็ได้เพิ่มภาพความเสียหายบางส่วนให้ดูสองสามภาพด้วยครับ

ในฤดูน้ำหลาก น้ำตกจะแผ่กว้างเต็มความกว้างนับร้อยเมตร มองเห็นเป็นม่านน้ำตกสีขาวยาวเหยียด สวยงามมาก

หินบะซอล์ทที่ยังแสดงรูปร่างการไหลและการเย็นตัวที่ไม่เท่ากัน

Lava flow ชุดนี้ เกิดขึ้นในบริเวณที่มีความลาดชันสูง ไหลผ่านทั้งหินบะซอล์ทที่อายุเก่ากว่า กับหินทรายที่อยู่ข้างๆ Lava Debris Flow ก็เลยกวาดเอาเศษหินต่างๆมาด้วยกัน ประกอบกับ solution ที่เกิดจากการเย็นตัวของ Lava ทำให้มี cementation ที่แข็งแรง ในช่องว่าบางจุด มีแร่ Zeolite ตกผลึกให้เห็นด้วย